Sách hay về trang phục Việt Nam

Dệt Nên Triều Đại

Những người soạn thảo cuốn sách này là những người con của Việt Nam sống tại các châu lục khắp thế giới. Tuy sống ở những góc khác nhau của địa cầu, chúng tôi cùng trăn trở một vấn đề giống nhau: đó là sự hạn chế về nhận thức bản sắc của các cộng đồng người Việt ở khắp nơi trên thế giới.

Trăn trở đó đã thôi thúc chúng tôi mày mò và tìm cách quảng bá nền văn hoá lâu đời của Việt Nam, thông qua từng khía cạnh, bắt đầu từ khía cạnh ăn mặc. Không ngoa khi nói rằng áo quần là thước đo văn minh của một nền văn hoá Á Đông như Việt Nam, bởi nó đại diện cho tư tưởng, thẩm mĩ và cả nền tảng công nghiệp, kĩ nghệ của đất nước.

Nghề dệt may trong lịch sử luôn là một ngành kĩ thuật tinh xảo và có mối liên hệ sâu sắc với sự thịnh vượng kinh tế và thể diện quốc gia. Các triều đại tự chủ của Việt Nam khi kiến tạo thể chế quốc gia thường đặt phục trang là một trong những yếu tố ưu tiên. Đó chính là khởi nguồn của cái tên cho cuốn sách “Dệt nên triều đại”—chúng tôi muốn kể câu chuyện xây dựng “nhận dạng” của quốc gia dân tộc thông qua câu chuyện bề nổi là dệt và may.

Đại Lễ Phục Việt Nam Thời Nguyễn (1802-1945)

Cuốn sách giới thiệu bộ tranh quý hiếm của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vẽ thời vua Thành Thái cách đây đã 112 năm (vào năm 1902) bằng màu nước và bột màu ghi rõ chủ đề bằng tiếng Pháp bên ngoài: Grande tenue de la Cour d’Annam (Đại lễ phục của triều đình An Nam).

Bộ tranh miêu tả rất chi tiết từ kiểu thức đến màu sắc, hoa văn trang trí trên các loại phẩm phục hoàng gia của nhà vua, các hoàng tử, công chúa, phò mã và các quan văn võ, kể cả sắc phục của các đội nhạc công, đội loan giá (khiêng kiệu), đội thượng trà (lo trà nước), thượng thiện (lo nấu ăn) và binh sĩ thuộc nhị thập doanh.

Do vậy, ngày nay bộ tranh độc bản trên trở thành di sản văn hóa nghệ thuật, đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, phục chế đúng nguyên mẫu các phẩm phục, cũng như giúp các nhà hoạt động sân khấu, điện ảnh, sáng tác văn học tham khảo để miêu tả và thể hiện chuẩn xác trang phục hoàng gia trong các tác phẩm, hoặc dàn dựng các kịch bản của mình.

Ngàn Năm Áo Mũ

Ngàn năm áo mũ là một nghiên cứu công phu và đầy tham vọng của Trần Quang Đức: dựng lại bức tranh trang phục Việt Nam trong cung đình và ngoài dân gian trong khoảng một nghìn năm từ thời Lý đến thời Nguyễn (1009-1945).

Trang phục cung đình luôn được quy định nghiêm ngặt và có nhiều đổi thay qua các triều đại. Ngàn năm áo mũ lý giải nguyên do và phân tích mức độ mô phỏng trang phục Trung Hoa trong quy chế trang phục của các triều đại Việt Nam, mô tả chi tiết, tỉ mỉ nhiều dạng trang phục như bộ Tế phục Cổn Miện uy nghi của các vị hoàng đế, các bộ Triều phục, Thường phục Lương quan, Củng Thần, Ô Sa, Bổ phục trang trọng của bá quan, hay Lễ phục Vĩ Địch, Phượng quan lộng lẫy của hoàng hậu Trong khi đó trang phục dân gian không biến động nhiều, phổ biến là kiểu áo giao lĩnh, tứ thân, hay lối ăn mặc cởi trần đóng khố của đàn ông và yếm, váy giản tiện của đàn bà tồn tại qua hàng trăm năm lịch sử. Sự kiện vua Minh Mạng cấm “quần không đáy” là một biến cố lớn lao, để rồi chiếc áo dài năm thân đi vào đời sống dân gian và bây giờ trở thành trang phục quan trọng bậc nhất của người Việt.

Có thể nói, Ngàn năm áo mũ bù đắp phần nào vào khoảng trống mênh mông của lịch sử trang phục Việt Nam nói riêng, lịch sử văn hóa Việt Nam nói chung. Cùng với những ý nghĩa chính trị, xã hội sâu rộng, đây thực sự là một nghiên cứu quan trọng và có giá trị lâu dài.

Nét Cũ Duyên Xưa

Từ khi con người đặt vào y phục những chức năng cao hơn chức năng bảo vệ thân thể người mặc thì y phục đã trở thành trang phục mang thêm chức năng trang trí, làm đẹp. Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, trang phục còn mang thêm chức năng cao hơn nữa là truyền tải những ký hiệu văn hóa, những thông điệp phong phú về đời sống vật chất, tinh thần của mỗi cá nhân, cộng đồng xã hội, thậm chí về một dân tộc, một quốc gia.

Trang phục là hình thức bên ngoài nhưng cũng có thể là một lát cắt bộc lộ những sắc thái vi tế nhất trong đời sống tinh thần thời đại, trong chuyển biến tâm lý xã hội. Trang phục truyền thống của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng tộc người trên thế giới là thành tố quan trọng tạo nên những giá trị văn hóa đặc thù và bền vững mà ta vẫn gọi là bản sắc văn hóa. Vậy, trang phục truyền thống mang bản sắc văn hóa của dân tộc Việt là gì?

Cuốn sách nhỏ này không có tham vọng đi tìm lời giải đáp toàn diện cho câu hỏi ấy nhưng lại muốn đào sâu vào bên trong những dữ kiện để cảm nhận và thấu hiểu tâm tư của các thế hệ cha ông ẩn chứa, gửi gắm trong những nếp khăn tà áo..

Trang Phục Cổ Truyền các Dân Tộc Việt Nam

Trang phục của các dân tộc ở Việt Nam, thể hiện những đặc trưng của trang phục cư dân vùng nhiệt đới nóng ẩm phương Nam. Quyển sách giới thiệu nét chung về trang phục qua các thời đại lịch sử. Trang phục cổ truyền của từng dân tộc ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam của Việt Nam.

Trang Phục Truyền Thống Của Các Dân Tộc Việt Nam

Trang phục truyền thống của các nhóm dân tộc giúp chúng ta thấy những biểu hiện quan trọng của văn hóa gắn liền với điều kiện tự nhiên, xã hội, lịch sử, môi trường, phong tục, tập quán, trình độ nghệ thuật và thị hiếu thẩm mỹ… Do vậy, việc tìm hiểu trang phục truyền thống của các dân tộc giúp ích cho việc nghiên cứu văn hóa và sự hiểu biết lẫn nhau giữa các cộng đồng trên khắp đất nước Việt Nam.

Huế – Triều Nguyễn: Một Cái Nhìn

Huế – Triều Nguyễn: Một cái nhìn là một tác phẩm gồm 47 bài viết về nhiều lĩnh vực khác nhau, phân chia thành hai chủ đề Huế – di sản văn hóa (35 bài) và Triều Nguyễn – những vấn đề lịch sử (12 bài). So với lần tái bản thứ hai của cuốn sách thì lần này tác giả đã bổ sung thêm 15 bài cho cả hai chủ đề, kể cả những bài gọi là “phụ lục” thì tính khoa học và thông tin mới cũng không kém những bài chính. Là một tập những bài viết phân tích về sinh thái nhân văn, lịch sử, văn hóa của Huế và vương triều Nguyễn trong lịch sử đất nước, cuốn sách thể hiện góc nhìn đương đại đối với nghệ thuật, văn hóa và di tích cổ ở Huế.

Nhà nghiên cứu lịch sử – văn hóa Huế Vĩnh Cao nhận xét : « Điểm đáng để chúng ta lưu tâm hơn cả là tác phẩm Huế – triều Nguyễn. Một cái nhìn đã giúp chúng ta thấy được « cái nhìn » của người đương đại đối với nghệ thuật, văn hóa cùng di tích cổ. Dù là « cái nhìn » của một cá nhân, nhưng chúng ta vẫn thấy được sự gắn bó cùng hoài bão và sự trân trọng đối với di sản văn hó, một tấm lòng hoài cổ, cộng thêm nỗi trăn trở suy tư của lớp người trẻ đương đại. Chính với tấm lòng vả nỗi niềm đó đã thúc đẩy mạnh mẽ việc bảo tồn văn hóa của ông cha. »

TS. Nguyễn Thị Hậu – Phó Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho rằng: Sự đa chiều chính là điều thú vị của cuốn sách. Có thể nhận thấy sự đa chiều từ nhìn nhận về sinh thái nhân văn, để tìm hiểu, phân tích, đánh giá lịch sử – sự kiện, để liên kết các yếu tố, thành tố văn hóa. Đa chiều để đặt Huế và Triều Nguyễn trong dòng chảy văn hóa của đất nước. Nhưng đồng thời lại nhất quán trong tâm thế người nghiên cứu : tâm thế cởi mở và thẳng thắn trình bày suy nghĩ, nhận định, cởi mở tiếp nhận trao đổi với ý kiến đồng thuận hay trái chiều, cởi mở về sự đánh giá tư liệu điền dã hay sử liệu mới phát hiện… »

Cuốn sách nằm cùng trong bộ những cuốn sách về Huế và Triều Nguyễn của tác giả Trần Đức Anh Sơn gồm : Huế – Triều Nguyễn: Một cái nhìn, Trò chơi và thú tiêu khiển của người Huế, Ngành đóng thuyền và tàu thuyền ở Việt Nam thời Nguyễn.

Theo Dòng Triều Nguyễn

Tác giả Tôn Thất Thọ xuất thân là một nhà giáo, nguyên là Hiệu trưởng trường Trung học sơ sở ở Bình Phước, anh còn có bút danh Tôn Châu Quân, cộng tác viên th ường xuyên của tạp chí Xưa và Nay trong hơn mười năm qua. Tính đến nay, số bài viết của anh trên tạp chí đã vượt qua con số 100. Hầu hết các bài viết đều ngắn gọn, nhưng súc tích, chứa đựng nhiều nội dung có tính gợi mở, cũng như chứng minh làm sáng tỏ nhiều vấn đề lịch sử.

Viết về đề tài lịch sử của các triều đại không thể không quan tâm đến giai thoại lịch sử. Bởi trong quá khứ và kể cả hiện tại, có những giai thoại lịch sử đã vô tình trở thành sự kiện lịch sử. Nhiều giai thoại được lưu truyền từ đời này sang đời khác, từ đó, được mọi người nhắc đi nhắc lại trên nhiều lĩnh vực, và đến một lúc nào đó, được các nhà nghiên cứu ghi chép lại, thế là giai thoại đã trở thành sự kiện, mặc dù các nội dung đó không dựa trên một chứng cứ khoa học, hoặc tư liệu lịch sử nào. Các giai thoại như “Câu chuyện lá cờ khăn gói”, “Cây đèn treo ngược”, “Vua quan triều Nguyễn cho than đá là quái vật”,… cũng như một số ghi chép liên quan đến Lê Văn Duyệt, Phan Thanh Giản, Phan Đình Phùng… đều nằm trong thực trạng đó. Với nguồn tài liệu phong phú từ tủ sách gia đình, cũng như sự hỗ trợ của nhiều nhà nghiên cứu, biên khảo, bạn bè,… tác giả đã tập hợp, kết nối nhiều nguồn tư liệu khác nhau, và bằng phương pháp tư duy khoa học theo đặc trưng bộ môn, người viết đã chứng minh và trả lại sự thật trong nhiều trường hợp thường được gọi là giai thoại lịch sử.

Cũng từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau, và bằng cái nhìn khách quan, tác giả đã giúp người đọc đánh giá lại công trạng của nhiều nhân vật lịch sử nhà Nguyễn như Thượng thư Tôn Thất Hiệp, người đắp Đại đồn Chí Hòa đầu tiên khi quân Pháp xâm chiếm Gia Định, và một số nhân vật lịch sử khác mà trong một thời gian dài, do thiếu tài liệu nên sự đánh giá, nhận xét ít nhiều sai lạc. Những bài viết liên quan đến các nhân vật như Trần Văn Kỷ đầu đời Gia Long, Đốc học Định Tường Phan Hiển Đạo, Phan Tòng thời kháng Pháp,… đã được đông đảo bạn đọc quan tâm và ghi nhận.

Bên cạnh các bài viết về các nhân vật lịch sử, một số vấn đề về địa danh các địa phương cũng đã được tác giả lý giải dựa trên nhiều nguồn tư liệu, để từ đó người đọc rút ra những nhận định của mình.

Theo dòng triều Nguyễn không hoàn toàn là một công trình nghiên cứu, mà chỉ tập hợp các bài viết đã đăng trên tạp chí Xưa và Nay với những câu chuyện lịch sử riêng lẻ. Tuy nhiên nội dung của nó cũng góp phần cung cấp các sự kiện lịch sử dưới góc nhìn khách quan, công bằng và khoa học.

Hy vọng sách sẽ cung cấp nhiều kiến thức lịch sử bổ ích, góp phần phổ biến kiến thức lịch sử đến nhiều đối tượng bạn đọc.