Sách hay về Đông Dương

Ký ức Đông Dương: Việt Nam – Campuchia – Lào

Phần đầu của tập sách giới thiệu về lịch sử hình thành và những tư liệu quý giá qua thời gian được lưu trữ kỹ lưỡng bởi Viện Viễn đông Bác cổ (EFEO) Pháp qua những chuyển biến của lịch sử. Những hình ảnh khắc sâu trong tim, về khoảnh khắc trong quá khứ, xuyên suốt ở ba quốc gia Việt Nam – Campuchia – Lào được tái hiện vô cùng sinh động, hiện thực qua từng trang sách, đó là Ký ức Việt Nam: cận cảnh Đông Dương, con người và truyền thống; mỹ thuật và kiến trúc, Phật giáo, lễ hội và nghi thức tôn giáo; Ký ức Campuchia: khoa học – mỹ thuật – chính trị, đất – nước, nghi lễ hoàng cung, nhà sư và chùa chiền, thế giới “tách biệt”, khám phá; và Ký ức Lào: tự nhiên và văn hóa, con người và thiên nhiên, lễ hội và truyền thống, thực hành phật giáo. Tổng hợp tương quan về đa sắc tộc….

Bên cạnh việc giới thiệu những tư liệu ảnh quý lưu trữ tại Viện Viễn Đông Bác Cổ phản ánh tự nhiên, văn hóa, con người, thiên nhiên, di sản… của Đông Dương, sách còn là sợi dây nối liền ký ức thông qua nét đẹp của phụ nữ Việt Nam khi ngược dòng thời gian trở về đầu thế kỷ 20… Nét đẹp đó là những nét sinh hoạt thường ngày, sự bình dị khi hoạt động mua bán, khi khoác lên mình những bộ trang phục truyền thống của từng dân tộc, hay hoạt động tín ngưỡng, hoặc những ánh mắt trẻ thơ không kém phần sâu lắng của các thiếu nữ…

Paul Doumer – Toàn Quyền Đông Dương (1897-1902): Bàn Đạp Thuộc Địa

Cuốn sách này sẽ cố gắng góp phần giúp mọi người có thêm nhiều hiểu biết về một giai đoạn giao thời đặc biệt, về một giai đoạn bản lề hết sức đặc biệt xét ở mọi phương diện đối với lịch sử của Việt Nam, Campuchia, Lào trong thời kỳ thuộc địa, và rộng hơn nữa là đối với lịch sử của nước Pháp thực dân: đó chính là thời khắc thiết lập bộ máy khai thác hợp lý và hiệu quả trên cõi Đông Dương sau khi cuộc chinh phục quân sự kết thúc (mà sau này được thay bằng từ bình định) và trước khi sứ mệnh kiến thiết bắt đầu.

Đông Dương Ngày Ấy

Nhà nghiên cứu Corinne Flicker – Tiến sĩ khoa học Đại học Aix – Marseile khẳng định: “Kế hoạch của Claude Bourrin là trả lại nhiều hơn công lý cho công chúng thuộc địa mà đôi khi người ta tưởng rằng đó là những kẻ không thưởng thức nổi những tác phẩm có giá trị văn học.”

Cuốn sách là dòng hồi ức của tác giả Claude Bourrin về những năm 1898 – 1908. Tác phẩm đưa chúng ta thời xưa cũ và chiêm nghiệm cuộc sống của người dân Đông Dương, từ tầng lớp tận cùng như người phu xe, người khiêng cáng, đến các quan lại, trí thực, vua Thành Thái,… Tác phẩm có nhiều chi tiết thú vị, hài hước, lối kể chuyện dung dị, hóm hỉnh, nhẹ nhàng thể hiện cái nhìn cảm thông của tác giả với người dân Đông Dương.

Ký Họa Về Đông Dương Nam Kỳ

Ký Họa Về Đông Dương Nam Kỳ (Monographie Dessinée de l’Indochina Cochinchine) là bộ tranh ký họa được xuất bản lần đầu bởi Nhà xuất bản Phương Đông (Paris) vào những năm 1930. Đây là bộ tranh do Trường Vẽ Gia Định, Hiệp hội các nhà trang trí khắc chữ và in litô ở Gia Định thực hiện, gồm hàng trăm bức ký họa, miêu tả phong cảnh, sinh hoạt, buôn bán, chân dung lao động của một số ngành nghề phổ biến lúc bấy giờ ở Sài Gòn và Nam Kỳ.

Xứ Đông Dương

Xứ Đông Dương là những hồi ức sống động của một người từng cai quản cả Đông Dương. Ông từng giữ những chức vụ quan trọng như: Bộ Trưởng Tài chính, Chủ tịch Hạ viện, Chủ tịch Thượng viện rồi làm Tổng thống Pháp, nên bạn đọc hoàn toàn có cơ sở để tin rằng những suy nghĩ và đánh giá của ông là sâu sắc và rất khác với nhiều tác giả thuộc địa khác.

Đây là một trong những cuốn sách đẹp nhất, giá trị nhất về xứ Đông Dương cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Đặc biệt những minh họa rất đẹp trong sách cho thấy hình ảnh của nhiều địa điểm lịch sử trên khắp đất nước Việt Nam và bán đảo Đông Dương vào thời điểm đó. Khi nhìn những hình ảnh này, khi đọc những dòng chữ này, chúng ta sẽ hình dung được chúng ta đã đổi thay thế nào, thậm chí đã mất mát đầy đau đớn ra sao.

Pötao, Một Lý Thuyết Về Quyền Lực Ở Người Jörai Đông Dương

Ở Rừng, Đàn bà, Điên loạn (Forêt, Femme, Folie), J. Dournes đã dẫn người đọc du ngoạn và đuổi theo một miền mơ tưởng Giarai, đi qua hàng trăm huyền thoại của họ, tức huyền thoại về cái hiện tại, mà ông nhấn mạnh “không quá xa lạ với thế giới của chúng ta, dẫu có lúc trông chừng như đối nghịch”.

Đến Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương, sau gần 15 năm tập trung nghiên cứu về Pötao và xã hội Giarai, J. Dournes đã giúp người đọc tường minh về Pötao, từ Huyền thoại cho đến Lịch sử, vốn là thách thức lớn đối với những nhà nghiên cứu trước ông. Bằng sự kết hợp phương pháp luận sử học, văn học dân gian và nhân học cấu trúc, J. Dournes đã giải quyết thấu đáo các vấn đề Pötao Giarai, độc giả sẽ phải bóc tách từng lớp của “vòng tròn đồng tâm” (hay “xếp củ hành”) để hiểu rõ chúng, một công việc hấp dẫn nhưng cũng không kém phần thách thức.

Đông Dương Xinh Đẹp Và Kỳ Vĩ (Indo-Chine Pittoresque & Monumentale)

Từ cuối thế kỷ XIX, một số người Pháp đã bỏ nhiều công sức nghiên cứu, tìm hiểu nền văn hóa của chúng ta. Họ đã đi, đã chụp rất nhiều ảnh về đời sống, sinh hoạt của người Việt và những bức ảnh ấy, ngày nay đã trở thành nguồn tư liệu quý giá. Pierre Dieulefils là một trong những nhiếp ảnh gia như thế. Đến Đông Dương năm 1885, ông đã dành phần lớn cuộc đời mình để chụp ảnh vùng đất này. Năm 1909, Dieulefils xuất bản cuốn sách ảnh Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ: Trung Kỳ – Bắc Kỳ (Indo-chine Pittoresque & Monumentale: Annam – Tonkin), trưng bày nó tại cuộc Đấu xảo quốc tế ở Bruxelles năm 1910 và cuốn sách đã được trao huy chương vàng. Sau đó, ông tiếp tục cho ra mắt cuốn Nam Kỳ – Sài Gòn và vùng phụ cận (Cochinchine – Saïgon et ses environs).

Ký Ức Đông Dương (Bút Ký)

Đây là một trong hai tập bút ký đặc biệt của nhà văn Tô Hoài. Đó là những trang viết thấm đẫm tình hữu nghị sâu sắc với những quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới mà tác giả đã có dịp đặt chân đến.

Nhà Trường Pháp Ở Đông Dương

Với công trình Nhà trường Pháp ở Đông Dương (L’Ecole française en Indochine, Nhà xuất bản Karthala, Paris, 1995), Giáo sư Trịnh Văn Thảo muốn qua việc nghiên cứu nền giáo dục của Pháp ở Việt Nam trước 1945 để đi sâu phân tích làm rõ một loạt vấn đề đặc biệt quan trọng cả về mặt lí luận và thực tiễn: Sự du nhập giáo dục và văn hóa Pháp vào Việt Nam; ảnh hưởng và tác động đến đời sống văn hóa và xã hội Việt Nam; mức độ đồng hóa, cũng như những mặt tích cực và tiêu cực của quá trình ảnh hưởng qua lại đó.

Lính Thợ Đông Dương Ở Pháp (1939 – 1952) – Một Trang Sử Thuộc Địa Bị Lãng Quên

Tháng Chín năm 1939, khi nước Pháp tuyên chiến với phát xít Đức, chính phủ Pháp đã đưa hai vạn thanh niên Việt Nam đến chính quốc nhằm phục vụ kỹ nghệ chiến tranh. Ngoại trừ thiểu số khoảng 5% con em nhà khá giả và có ăn học tình nguyện đăng kí làm thông ngôn, còn lại đều là nông dân nghèo ít chữ bị trưng tập cưỡng bức từ làng quê, và khi đến Pháp được đưa vào làm công nhân trong các nhà máy vũ khí trực thuộc Bộ Quốc phòng. Những người lao động này được gọi nôm na là lính thợ Đông Dương hay ONS (ouvrier non spécialisé), tức thợ không tay nghề chuyên môn.

Sau khi nước Pháp thua trận trước Đức quốc xã tháng Sáu năm 1940, chỉ có khoảng 4.500 người được trở về quê hương. Số còn lại được đưa về miền Nam nước Pháp và được trưng dụng vào nhiều lĩnh vực sản xuất trong suốt thời gian chiến tranh. Mặc dù thuộc thành phần dân sự và chưa một ngày mặc áo lính, họ vẫn phải phục tùng kỉ luật quân đội nghiêm ngặt dưới sự cai quản của các cựu sĩ quan Pháp từng phục vụ lâu năm ở các thuộc địa, chịu cảnh sống câu thúc sau hàng rào kẽm gai các doanh trại trong điều kiện thiếu thốn cùng cực, và bị bóc lột sức lao động một cách triệt để mà không được hưởng đồng lương thỏa đáng .

Năm 1942, 500 người trong số này được gửi đến Camargue để tìm cách phục hồi nghề trồng lúa gạo. Nhờ kinh nghiệm cha ông để lại, họ đã thành công trong việc cải tạo những thửa đất nhiễm mặn từ nhiều thế kỷ thành một vùng lúa gạo đặc sản với năng suất cao, là niềm tự hào của miền Nam nước Pháp ngày nay.

Sống trên đất khách quê người, nhưng người lính thợ luôn một lòng hướng về Tổ quốc. Họ đã tiến hành nhiều hoạt động như làm báo, rải truyền đơn, treo cờ đỏ sao vàng, đình công, biểu tình…nhằm ủng hộ công cuộc kháng chiến giành độc lập của nhân dân Việt Nam và phản đối thực dân Pháp tái xâm lược nước ta. Năm 1946 khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng phái đoàn sang Pháp dự hội nghị Fontainebleau, hàng ngàn lính thợ đã tổ chức mít tinh trọng thể để chào đón vị lãnh tụ của dân tộc. Phong trào đấu tranh của lính thợ ngày càng lan rộng đã khiến chính phủ Pháp hết sức lo ngại, buộc họ phải lần lượt tổ chức hồi hương cho những người lao động này. Khoảng hai ba ngàn người chọn ở lại sinh sống trên đất Pháp.

…Do hoàn cảnh chiến tranh và những hệ lụy khá tế nhị về lịch sử mà hơn bảy mươi năm qua câu chuyện về những người lao động này vẫn bị vùi sâu trong ký ức hai dân tộc. Chỉ đến năm 2009, khi Lính Thợ Đông Dương Ở Pháp (1939 – 1952) – Một Trang Sử Thuộc Địa Bị Lãng Quên ra đời thì sự thật ấy cuối cùng mới được phơi bày trước công luận. Cuốn sách gây nhiều tiếng vang, được liên tục tái bản, được chuyển thể thành phim và là đề tài của cuộc triển lãm lưu động cũng như rất nhiều cuộc hội thảo trên khắp nước Pháp, đã thực sự đánh động lương tri người dân Pháp và khiến chính phủ của họ phải có động thái thích hợp.

Kiến Trúc Đông Dương

Chúng ta tự hào với nền văn hóa lâu đời cùng những đặc trưng kiến trúc rất riêng mà nhiều quốc gia phải ngưỡng mộ. Song hành cùng vẻ đẹp Á Đông ấy là sự du nhập, cách tân từ những nền văn hóa khác, điển hình là kho tàng kiến trúc Đông Dương

Thuyền Buồm Đông Dương

Những ai thích thú tới việc đóng thuyền gỗ, thuyền buồm và công nghệ đóng thuyền gỗ cổ truyền sẽ thấy cuốn sách này là một kho báu bởi Piétri quan tâm tới từng chi tiết. Ông có khả năng quan sát và mô tả vô số các chi tiết của thuyền bè Đông Dương, buồm và dây nhợ, cách đóng thuyền và các trang bị phụ trợ. Đây là một tài liệu quý giá cho thấy tài khéo léo và óc sáng tạo của người Việt, cùng phần minh họa rất xuất sắc của chính tác giả.

Với phạm vi địa lý bao phủ từ Campuchia phía Nam, ven suốt toàn bộ bờ biển Việt Nam ngày nay, tới cả một phần nhỏ phía Nam ven bờ Trung Quốc và đảo Hải Nam, Piétri đã mất rất nhiều năm để hoàn thành công trình này. Là Chánh Nha Ngư nghiệp của nhà nước Đông Dương thuộc Pháp, ông phải có mặt tại những nơi đó. Nhưng chính niềm đam mê với thuyền bè đã giúp ông thai nghén ra cuốn sách này.